بی اختیاری ادرار در زنان ، علل و معالجه

هرگونه شکایت از ادرار خود به خودی که فرد نتواند با اراده خود کنترل کند، بی اختیاری ادرار نامیده می شود. بی اختیاری ادرار می تواند هم مردان و هم زنان را درگیر کند، اگرچه در زنان شایع تر است. علاوه بر این، ممکن است در سنین مختلف از کودکی تا پیری و به دلایل مختلف بروز کند. برای تشخیص و درمان بی اختیاری ادرار ابتدا باید با انواع بی اختیاری ادرار آشنا شوید.

در مقاله زیر که توسط  دکتر کیوان آقامحمدپور، متخصص اورولوژی گروه اورولوژی و زنان نوشته شده است، انواع سمیت ادراری و درمان آنها توضیح داده شده است.

انواع بی اختیاری ادرار در زنان

بی اختیاری:

بی اختیاری خواستار عدم تمایل به ادرار کردن هنگامی که می خواهید به حمام بروید. معمولاً در این حالت ، ادرار قبل از رسیدن شخص به حمام بیرون می رود. شیوع این نوع بی اختیاری به حدی است که حدود یک سوم از همه موارد بی اختیاری ادرار از این نوع است.

بی اختیاری استرسی ادرار.

ادرار کردن خود به خود در حین ورزش، سرفه، عطسه یا زور زدن، بی اختیاری استرسی نامیده می شود. این نوع بی اختیاری بیشتر در زنان دیده می شود و حدود نیمی از موارد بی اختیاری ادرار را تشکیل می دهد.

بی اختیاری ادرار ترکیبی:

نوع ترکیبی بی اختیاری ادرار وضعیتی است که با افزایش فشار شکمی و احساس فوریت نیز دیده می شود. این نوع بی اختیاری کمتر از نیمی از موارد (30-50 درصد) بی اختیاری را از نظر شیوع تشکیل می دهد.

_ بی اختیاری ادرار مداوم:

شکایت از تکرر ادرار و خودبخودی هنگام راه رفتن. احساس فوریت و تکرر ادرار زمانی که فرد در حالت بیداری و خواب آلودگی بدون فشار روی شکم می نشیند. این نوع بی اختیاری معمولاً پس از جراحی لگن یا پرتودرمانی لگن و فیستول بین مثانه و رحم یا بین مثانه زن رخ می دهد.

بی اختیاری ادرار چه تاثیری بر زندگی اجتماعی زنان دارد؟

تقریباً تمام جنبه های زندگی افراد مبتلا به بی اختیاری ادرار تحت تأثیر این بیماری قرار می گیرد و ارتباط این بیماران به ویژه فعالیت جنسی آنها به دلیل ترس از دفع ادرار بسیار محدود است. این افراد اغلب سفر خود را حتی در مسافت های کوتاه محدود می کنند، زیرا یافتن توالت مناسب در طول سفر دغدغه اصلی این بیماران است.

روشی که این بیمار تحت تأثیر بیماری می خورد ، نوشیدنی و حتی لباس می کند. در اصل ، این بیماران سعی می کنند لباس های تیره بپوشند و مصرف مایعات و غذاها و میوه های آبکی را محدود کنند.

اختلالات خواب برای این افراد عارضه ناخوشایندی است، زیرا مجبورند شبانه دو یا سه بار با نیاز شدید به ادرار بیدار شوند و حتی در برخی موارد به دلیل نشت ادرار مجبور به دوش گرفتن و تعویض لباس می شوند. نکته بعدی تاثیر این بیماری بر کیفیت کار یعنی بیماران شاغل است. البته تحت تأثیر اضطراب ناشی از ترشح ادرار و نیاز مکرر به توالت، فعالیت در محیط کار و اصولاً کفایت در محیط کار به شدت مختل می شود. طبق نظر بیماران سالمند. با بی اختیاری ادرار، تأثیر این بیماری در کاهش کیفیت زندگی برای آنها بیشتر از دیابت و آرتریت است.

عوامل خطر بی اختیاری ادرار در زنان چیست؟

1. افزایش سن:

افزایش سن یک عامل خطر مهم در نظر گرفته می شود. هنگامی که زنان وارد یائسگی می شوند و سطح هورمون های جنسی کاهش می یابد، ماهیچه های لگن و تاندون ها شل تر می شوند که به طور طبیعی بروز بی اختیاری ادرار استرسی را افزایش می دهد. همچنین ، در سالهای هفتم و هشتم زندگی ، به دلیل تغییر در سلولهای مثانه ، مشکلات مربوط به انسداد مثانه شایع تر می شود و کمبود ادرار به سرعت افزایش می یابد. از طرف دیگر ، بیماری های مربوط به افزایش سالمندان مانند دیابت ، فشار خون بالا ، نارسایی قلبی ، بیماری قلبی و سکته مغزی ، بیماری های روانی مانند "زوال عقل" ، پارکینسون. بی اختیاری ادرار در سنین بالا

2. بارداری:

احتمال بی اختیاری ادرار، به ویژه بی اختیاری استرسی، در دوران بارداری افزایش می یابد، به خصوص با افزایش سن بارداری. اگر تمرینات کف لگن به طور منظم در سه ماه اول پس از زایمان انجام شود، ناتوانی جنسی از 60% به 30% کاهش می یابد.

3. نوع تحویل:

در مقایسه با سزارین و زایمان طبیعی، سزارین خطر کمتری برای بی اختیاری ادرار به ویژه نوع استرس دارد. البته باید توجه داشت که در برخی از موارد زایمان طبیعی عوامل خطری وجود دارد. این عوامل شامل مدت زمان زایمان، استفاده از فورسپس در زایمان طبیعی و وزن نوزاد بیش از 4 کیلوگرم است. در یک زن با یک بار بارداری و زایمان، خطر بی اختیاری ادرار در مقایسه با زنانی که هرگز باردار نشده اند، یک و نیم برابر افزایش می یابد. البته این خطر با بارداری های بعدی بیشتر می شود.

4. درمان های هورمونی:

مصرف قرص های استروژن خوراکی با یا بدون پروژسترون، شیوع بی اختیاری ادرار را در زنان میانسال افزایش می دهد. اما استفاده از استروژن موضعی به شکل کرم واژینال در تشدید بی اختیاری ادرار تاثیر دارد و باعث افزایش آتروفی واژن و کاهش عفونت های مکرر مجاری ادراری می شود.

5- چاقی:

چاقی تأثیر عمیقی بر شدت انواع بی اختیاری ادرار دارد. در واقع، BMI بیشتر از 30 خطر بی اختیاری ادرار را دو برابر می کند. با این حال، با کاهش وزن، نتیجه بهبودی از بی اختیاری ادرار به وضوح قابل مشاهده است.

6. سیگار کشیدن:

ارتباط واضحی بین بی اختیاری ادرار و سیگار کشیدن وجود دارد. سیگار خطر ابتلا به بیماری مزمن ریوی، سرفه های مکرر، عفونت های ریوی و متعاقب آن بی اختیاری ادرار استرسی را افزایش می دهد.

7. رژیم غذایی:

ارتباط مستقیمی بین مصرف نوشیدنی های کافئین دار (چای و قهوه) و بی اختیاری ادرار وجود دارد.

8. بیماری های پزشکی:

دیابت و افسردگی دو مهمترین بیماری هایی هستند که به وضوح با بی اختیاری ادرار همراه هستند. هر دو دیابت نوع I و II باعث افزایش بی اختیاری ادرار می شوند. با این حال در نوع II بالاتر است.

نگاهی به فیزیولوژی چرخه ذخیره مثانه و نحوه دفع بی اختیاری ادرار:

کنترل ادرار از طریق همکاری و تعامل بین بافت عصبی ، عضلانی ، سلولی و همبند و مکانیسم های هورمونی از جمله قسمت پایین سیستم ادرار و ساختارهای اطراف و اختلال در هر یک از این عوامل مربوط به کنترل ادرار است. در بی اختیاری ادرار عملکرد دستگاه ادراری تحتانی را می توان به دو قسمت مختلف تقسیم کرد.

1- فاز ذخیره سازی (پر کردن): در چرخه ذخیره سازی و دفع ادرار، 99 درصد زمان صرف نگهداری ادرار می شود.

2- دفع ادرار: کمتر از 1% از دفعات دفع ادرار.

در مرحله ذخیره سازی ادرار، مثانه به تدریج از ادرار پر می شود. در واقع با پر شدن مثانه حجم آن افزایش می یابد اما فشار داخل مثانه به میزان قابل توجهی افزایش نمی یابد. این ویژگی به عنوان تناسب اندام عضلانی کلیه یا رعایت کلیه نامیده می شود. این به معنای افزایش اندازه مثانه بدون افزایش قابل توجه فشار داخلی است. هنگامی که این امکان وجود دارد، می تواند ادرار را بدون افزایش فشار ذخیره کرده و آن را به سیستم ادراری فوقانی منتقل کند.

خاصیت ارتجاعی عضلات مثانه است که باعث این تغییر می شود. علاوه بر این ، اعصاب وجود دارد که کشش عضلات مثانه را در حین پر شدن مثانه کنترل می کند. در این مدت ، ساختار مجرای ادرار و اسفنکتر باید بسته شود. بنابراین ، مقاومت بالای سیستم دفع کننده و کنترل داوطلبانه ادرار حفظ می شود. البته این در هنگام ادرار تغییر می کند.

در هنگام دفع یا ادرار، شل شدن عضلات مثانه متوقف می شود. در عوض، ماهیچه مثانه منقبض می شود و ماهیچه های اسفنکتر باز می شوند و مقاومت در برابر لوله ها کاهش می یابد. سپس ادرار به طور کامل تخلیه می شود و در پایان این مرحله به مرحله ذخیره سازی مرتبط با پر شدن مثانه باز می گردد.

ساختار مجرای ادرار و اسفنکتر ادرار در مردان و زنان و تفاوت های آنها:

توجه به این نکته ضروری است که یکی از علل تفاوت کنترل ادرار در زنان و مردان و بهتر بودن این کنترل در مردان مربوط به تفاوت ساختار مجرای ادرار و اسفنکتر ادرار در زنان و مردان است.

در مردان طول مجرای ادرار بیشتر از زنان است. همچنین وجود غده پروستات که در زیر گردن مثانه قرار دارد باعث افزایش مقاومت در لوله می شود، از طرفی اسفنکتر داخلی مردانه از گردن مثانه تا وسط لوله نسبتا طولانی است. علاوه بر تمام این شرایط، در مردان یک اسفنکتر خارجی قوی نیز در لوله غشایی (بعد از پروستات) قرار می گیرد و همه این عناصر ساختاری قوی و قوی برای کنترل ادرار در مردان تشکیل می دهند.

در زنان، گردن مثانه ضعیفتر و طول مجرای ادرار کوتاهتر از مردان است. همچنین اسفنکترهای داخلی مانند مردان گرد نیستند، بلکه به شکل اسب هستند و درست در جلوی کانال قرار دارند.

در این حالت فقط یک اسفنکتر خارجی در قسمت میانی مجرای ادرار در زنان وجود دارد. در واقع راه های زیادی برای حمایت از این بنا وجود دارد. از جمله رباط های پشتیبان (بافتهای بند ناف مانند بافت همبند قوی) که از جلوی مهبل پشتیبانی می کنند ، و همچنین مخاط در مجرای ادرار که مجرای ادرار را بسته نگه می دارد.

نحوه کنترل سیستم عصبی در دستگاه ادراری تحتانی (مثانه و مجرای ادرار):

دستگاه ادراری تحتانی (مثانه و مجرای ادرار) توسط مجموعه ای از اتصالات عصبی کنترل می شود. این مجموعه به طور همزمان عمل ذخیره سازی، کنترل، دفع ادرار و قطع اختیاری جریان ادرار را تنظیم می کند. مثانه و مجرای ادرار توسط سه گروه اعصاب محیطی (شامل اعصاب سمپاتیک، پاراسمپاتیک و سوماتیک) عصب دهی می شوند.

عصب پاراسمپاتیک لگنی از نخاع در سطح مهره های S2 تا S4 منشا می گیرد. نقش این عصب حفظ انقباض عضلات مثانه در حین تخلیه ادرار و در عین حال شل کردن اسفنکتر خارجی مجرای ادرار است. عصب سمپاتیک از نخاع T6 تا L1 منشاء می گیرد. نقش آن شل کردن عضلات مثانه در مرحله پر شدن مثانه و در عین حال تحریک گیرنده های ∝ در گردن مثانه و مجرای ادرار است. تحریک این گیرنده ها مقاومت عروقی را افزایش می دهد و از نشت ادرار در حین پر شدن مثانه جلوگیری می کند. عصب پودندال که از طناب نخاعی (S_2-S_4) منشا می گیرد، با انقباض اسفنکتر خارجی مجرای ادرار در حین پر شدن مثانه، ادرار را کنترل می کند.

علاوه بر اعصاب محیطی که در بالا ذکر شد ، مرکز کنترل حرکت مثانه در قشر مغزی (لوب فرونتال) قرار دارد ، که انقباض مثانه را مهار می کند. علاوه بر این ، عملکرد اسفنکتر و مثانه خارجی در وسط مغز کنترل می شود. PMC نامیده می شود. در این مرکز به همراه سایر قسمت های مغز و مراکز کنترل ادرار در هیپوتالاموس و نخاع قرار دارند. بین این مراکز هماهنگی می کند. سپس فرمان نهایی برای نگه داشتن ادرار به مراکز ستون فقرات داده می شود.